PLAN
EXECUTIEVE FUNCTIES
Executieve functies verwijzen naar multidimensionale (hogere) cognitieve functies die betrokken zijn bij de controle en richting van doelgericht gedrag, inclusief planning, initiatie en aandachtsregulatie, en die essentieel zijn voor onafhankelijke, sociaal nuttige en constructieve activiteiten. Verminderde executieve functies omvatten het vermogen van een persoon om effectief en onafhankelijk te blijven functioneren in het dagelijks leven, vooral in nieuwe, complexe of veeleisende situaties.
Een strategie leren om een dagelijkse taak in meerdere stappen op te delen
Om de uitvoering van complexe dagelijkse activiteiten te verbeteren
GMT THERAPIE
Motiverende en interactieve aanvulling op de conventionele behandeling
Om de GMT strategie te oefenen in verschillende situaties en taken
PLAN GAME
Hulpmiddel ter ondersteuning bij de uitvoering van dagelijkse activiteiten
Alle componenten van GMT zijn inbegrepen
PLAN APP
GOAL MANAGEMENT TRAINING (GMT)
Een bekende en uitgebreid bestudeerde behandeling voor executieve disfunctie is Goal Management Training (GMT). GMT is halverwege de jaren negentig ontwikkeld door Ian Robertson en is gebaseerd op het idee dat executieve disfunctie verband houdt met het verwaarlozen van doelen. Doelverwaarlozing wordt gedefinieerd als het negeren van een taakvereiste, ook al is deze begrepen en onthouden en leidt tot problemen met doelgericht gedrag dat nodig is voor uitvoerende controle tijdens de dagelijkse taakuitvoering. Om deze executieve problemen van planning en doelgericht gedrag aan te pakken, houdt GMT het leren en toepassen van een compenserende strategie in, waarbij een dagelijkse taak in meerdere stappen wordt onderverdeeld. De stappen zijn als volgt: (1) stop en vraag: ‘Wat ben ik aan het doen?’; (2) de hoofdtaak definiëren; (3) som de stappen op; (4) leer de stappen; (5) doe ze; en (6) controleer: ‘doe ik wat ik van plan was?’.
Samenvattend zijn de belangrijkste doelstellingen van GMT het trainen van individuen om periodiek aanhoudend gedrag te stoppen, de automatische verwerking te onderbreken, hun algemene doel in gedachten te houden, het algemene doel in stappen onder te verdelen en de prestaties te monitoren terwijl ze doorgaan.
BEWIJS VAN GMT
Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat GMT een succesvolle behandeling is voor executieve disfunctie bij personen met hersenletsel. In 2000 leverde Levine et al. in twee onderzoeken zowel experimentele als klinische ondersteuning voor de werkzaamheid van GMT. In een gerandomiseerd groepsonderzoek en in een case study werd de validiteit van GMT beoordeeld en bleek dat het de prestaties verbeterde bij dagelijkse taken met zowel papier als potlood, en ook bij het bereiden van maaltijden, een instrumentele activiteit in het dagelijkse leven. Bovendien hebben verschillende andere onderzoeken deze bevindingen ondersteund. Van Hooren et al. (2007) onderzochten de bijdrage van GMT bij ouderen met executieve problemen, Spikman et al. (2010) en Bertens et al. (2015) evalueerden de effecten van GMT in combinatie met andere cognitieve revalidatiemethoden bij personen met ABI, en Grand, Ponsford en Bennett (2012) onderzochten de werkzaamheid van de behandeling op het dagelijkse financiële beheer. Alle gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken (RCT's) concludeerden dus dat GMT resulteert in verbeteringen met betrekking tot het executief functioneren in het dagelijks leven. Tot slot heeft een recente meta-analyse van Stamenova en Levine (2018) ook voldoende bewijs opgeleverd voor de effectiviteit van GMT na hersenletsel, dat doorgaans behouden bleef tijdens de follow-up.
KL PLAN GAME
Als uitbreiding op de conventionele GMT-therapie hebben we een serious game ontwikkeld waarin de belangrijkste concepten van GMT zijn opgenomen. KL Plan is de eerste serious game gebaseerd op een cognitieve strategietraining (onderdeel van de compenserende aanpak) voor patiënten met executieve disfunctie. Het spel is ontworpen om het gebruik van GMT-strategieën te trainen door meerdere oefeningen voor executieve functies aan te bieden, zoals het plannen van een route, het verzamelen van raketcomponenten of het organiseren van ingrediënten op basis van een recept.
KL PLAN APP
Naast het KL Plan trainingsspel hebben we ook de app Karman Line PLAN ontwikkeld, een mobiele applicatie die gebruikt kan worden als hulpmiddel bij het uitvoeren van alledaagse activiteiten. We hebben de tool ontwikkeld om ervoor te zorgen dat patiënten de controle over hun taakuitvoering terugkrijgen en de dagelijkse activiteiten zelfstandig kunnen uitvoeren. De tool is een digitale vertaling van de GMT-strategie, dus alle componenten van GMT zijn inbegrepen. Belangrijk om op te merken is dat individuen de stappen kunnen opsommen door de stappen op te schrijven en door foto's te uploaden. Bovendien kunnen patiënten activiteiten delen met hun familieleden of met hun therapeut om de opgesomde stappen te optimaliseren, en worden alle activiteiten automatisch opgeslagen. Zodra een activiteit correct is ingevuld, kan een individu dus direct de tool starten ter ondersteuning bij de uitvoering van de taak.
GMT IN KLINISCHE PRAKTIJK
Het spel en de tool vormen een motiverende en interactieve aanvulling op de behandeling, maar dienen niet ter vervanging van de rol van de therapeut of van de behandeling zelf. De GMT-behandeling wordt uitgevoerd door een opgeleide neuropsycholoog in overleg met een cognitieve trainer of ergotherapeut. De therapie is opgebouwd uit zeven sessies, met patiëntspecifieke activiteitsgerelateerde doelen, informatie over executieve disfunctie om het bewustzijn te vergroten, uitleg over doelmanagement en huiswerkopdrachten (bijvoorbeeld gericht op het invullen van de behandeldoelen in de app en het spelen van het spel om dit te vergemakkelijken en overdracht naar het dagelijks leven). De sessies worden één keer per week gedurende 60 minuten gegeven. De therapie omvat een uitgebreide handleiding voor de therapeut, het KL Plan-spel, de KL Plan-tool en alle noodzakelijke (andere) componenten om de GMT-therapie uit te voeren.